آب دریا

اولین فضانوردانى که از فاصله هاى دور زمین را دیدند به آن نام((سیاره آبى)) دادند .زیرا بیشتر سطح زمین را آب پوشانده است. آب اقیانوسها،دریاها ودریاچه ها ،رودها ،آبهاى زیرزمینى ،توده هاى یخ وبرف وحتى بخار آب موجود در هوا را که پوشش ناپیوسته اى از آب در سطح یا در نزدیک سطح زمین تشکیل داده اند مجموعاً‌((آب کره))مى گویند.

اقیانوسها
97/2 درصد حجم آب کره زمین در اقیانوسها ودریاها ذخیره است.اقیانوسها ودریاها از جهات مختلف در زمین شناسى اهمیت دارند.امواج اقیانوسى موجب تغییر شکل سواحل مى شوند. جریان هاى اقیانوسى در تعدیل آب وهواى خشکیهاى مجاور موثرند.اقیانوس ها محل ته نشست نهایى بیشتر رسوباتى هستند که از خشکى هاى زمین حل مى شوند.

ویژگیهاى آب دریا
گرچه ممکن است خصوصیات آب دریا به طور محلى تغییرات چندانى نشان ندهد،ولى در مقیاس وسیع، این تغییرات زیاد است. گذشته از نوع جانداران،آب دریا از نظر ترکیب ،شورى،گازهاى محلول،دما چگالى ومیزان ذرات معلق تغییر مى کند.
املاح- تقریباً تمام عناصر موجود در پوسته زمین هر چند به مقدار ناچیز، در آب اقیانوسها هم یافت مى شود.
مقدار نمک هاى محلول در اقیانوسها به طور متوسط به طور سالیانه .اگر یک لیتر آب دریا تبخیر مى شود ،به طور متوسط حدود 5/34 گرم نمک به جاى مى ماند.فراوانى نمک هاى مختلف آب دریا را در جدول زیر مى بینید.
مقدار نمک هاى محلول در آب اقیانوسها را معمولاً برحسب گرم بر کیلوگرم آب بیان مى کنند وبه آن((درجه شورى)) مى گویند. بنابراین شورى ،متوسط آب اقیانوسها 5/34 گرم برکیلومتر است.

گازها- گازها هم مانند مواد جامد در آب دریا یافت مى شوند ودر این میان اکسیژن ودى اکسید کربن مهمتر از بقیه اند. وجود این گازها براى جانداران ساکن آب اهمیت بسیار دارد.

دما- در دریاهاى باز ،دماى سطحى آب از حدود 3- درجه سانتیگراد در نواحى قطبى تا 32+ درجه سانتیگراد در مناطق استوایى مى رسد.عامل اصلى گرم کننده آب دریا اشعه خورشید است که تا عمقى متجاوز از صدمتر در آب دریا نفوذ مى کند وبیشتر گرماى آن در نزدیکى سطح آب جذب مى شود.

فشار- فشار آب با افزایش عمق،زیاد مى شود. در مقابل هر ده متر عمق،یک اتمسفر بر فشار آب اضافه مى شود.با این ترتیب،در نقاط عمیق اقیانوس ،فشار بسیار زیاد است.

چگالى- چگالى آب دریاها به عوامل مختلفى مثل شورى ،دما ومقدار مواد معلق در آن بستگى دارد.هرچه آب شورتر ،سردتر وداراى مواد معلق بیشترى باشد چگالتر است.

حرکات-آب اقیانوسها ودریاها عمدتاٌ‌در حال حرکت است.این حرکت علل مختلفى دارد که از میان آنها مى توان اثر بد (موج)،نیروى گرانشى ماه وخورشید(جزر ومد) را نام برد.

امواج- موج آن عبارت از حرکت منظم ذرات آب به طرف بالا وپایین است که به صورت چین هایى در سطح آب دیده مى شود.وقتى که باد بر سطح آب مى وزد،در اصطکاک این دوباهم،چین هایى در سطح آب پدید مى آید که در جهت باد پیوسته به جلو رانده مى شود.

جریان هاى اقیانوسى- عوامل مختلفى موجب مى شوند که توده هاى آب در امتداد سطح یا در عمق اقیانوسها به حرکت درآیند.این گونه حرکات آب را در جریان هاى سطحى وعمقى مى خوانند.

جریان هاى سطحى- عامل مهم جریان هاى سطحى اقیانوسها، بادهاى عمومى کره زمین اند. زمانى که باد در امتداد سطح آب مى وزد ،علاوه بر تولید موج ،مى تواند آبهاى سطحى را به آهستگى به جلو براند وجریان هاى اقیانوسى ایجاد کند.این جریانها وسعت بسیار ولى معمولاً‌عمق کمى دارند.درایجاد جریان هاى سطحى اقیانوسى عوامل دیگرى از قبیل حرکت وضعى زمین،اختلاف چگالى آب وشکل بستر اقیانوسها نیز موثرند.

جریان هاى عمیق- چنانکه دیدیم ،چگالى آب دریاها واقیانوس هابه علت تغییر دما،شورى میزان مواد معلق موجود در آنها در نقاط مختلف متفاوت است.اختلاف چگالى آب اقیانوسها در نقاط مختلف ،موجب جابجایى آب وتشکیل جریان هاى قائم مى شود.