قلعهی مریوان .....
قلعهی امام برروی کوه امام در ارتفاع 1600متری،در جنوب مریوان واقع شده است.اسم کوه امام از نام شیخ احمد بن الانبار النعیمی الحسنی گرفته شده است که در سده‌ی 8 هجری از طرف امیر حمزه‌ی بابان به عنوان امام جمع و جماعت«مزگه‌وته سوره» که در همان منصوب شده است. .....
امیر حمزه‌ی بابان در جنگ عثمانی‌ها شهرهای دیار بکر و حلب را تصرف می‌کند.عثمانی‌ها که در جنگ توانایی شکست دادن امیر حمزه را ندارند،با حیله و وعده فرمانده‌ی سپاه او را فریب می‌دهند و او سپاه را تسلیم آنان می‌کند. امیر حمزه به همراه تعدادی از فرماندهان سپاهش فرار می‌کند و در کوهی به نام «سه قله» که اکنون امام نامیده می‌شود مستقر می شود. بر روی قله‌های آن کوه چند دژ و قلعه را بنا می‌کندودر میان قلعه‌ها مسجدی بنا می کند که به دلیل رنگ قرمز خشت‌های به کار رفته در بنای آن به «مزگه‌وته سووره» که به معنی مسجد قرمز می باشد شهرت پیدا می کند. امیر حمزه شیخ احمد النبار نعیمی را به عنوان امام جماعت مسجد و استاد ابراهیم معروف به «کابل» را به عنوان مدرس و استاد مدرسه‌ی دینی آنجا منصوب می‌کند.امیر حمزه پس از دو سال با گردآوری سپاه تا بعقوبه را تصرف می کند ،اما در آنجا از طرف خائنین مسموم و کشته می شود.
قلعه در سال 945 هـ . ق دوباره از سوی سهراب بیگ اردلان بازسازی و رونق گذشته را باز می‌یابد. القاس میرزا برادر شاه طهماسب صفوی بعد از طغیان فراری شده و به سهراب بیگ پناه می‌برد. لشگر قزلباش قلعه را محاصره می کنند، سهراب بیگ پس از تلاش فراوان برای دوری از جنگ با گرفتن وعده‌ی نکشتن القاس میرزا او را تحویل دولت مرکزی می‌دهدو قلعه و امارت خویش را از جنگ و خونریزی ویرانگر خلاص می کند.
«هلو خان» بعد از آنکه والی کردستان می‌شود قلعهی مریوان را به عنوان مرکز قدرت خویش انتخاب می‌کندمسجد را دوباره بازسازی و مرمت می‌کند و «ملا ابوبکر مصنف چوری» را که به تازگی از مدینه بازگشته است به قلعه دعوت کرده و او را به امام جماعت و مدرس مسجد منصوب می‌کند.هلوخان از نوادگان سهراب بیگ اردلان به روایت تاریخ مردی شجاع،آگاه،کاردان،بخشنده و خداترس بوده است که در رونق گرفتن دوباره و آبادانی فلعه بسیار کوشیده است و جز قلعهی مریوان «قلعهی زلم»،«قلعهی حسن آباد سنندج» و «قلعهی پلنگان» را نیز تعمیر و دوباره آباد کرده است.
درسال 1022هجری شاه عباس صفویآنگاه که
نمی‌تواند قلعه را تصرف کند از در دوستی و صلح
وارد می‌شود و رابطه‌ی نزدیکیرا با هلو خان برقرار
می‌کند،با موافقت هلو خان، «خان احمد خان»پسر
هلو خان را به اصفهان می‌برد،خواهرش «کلاه‌زرخاتون» را به عقد او در می‌آورد و امور کار را به دست اومی‌سپارد.پس از مدتی خان احمد خان به تحریک شاه عباس برای کسب ولایت کردستان به قلعهی حسن‌آباد حمله‌می‌کند اما موفق به گشودن دروازه‌های قلعه و فتح آن نمی‌شود؛تااینکه با خیانت همسر هلو خان یعنی مادر خان احمد و «ملا یعقوب» یکی از نزدیکان هلو خان قلعه سقوط می‌کند،هلو خان دستگیر و به اصفهان فرستاده می‌شود.
موقعیت جغرافیایی کوه امام به گونه‌ای است که از قدیم مورد توجه بوده است و امرای کرد همیشه آن را همچون پناهگاه و تفرجگاه مورد استفاده قرار داده‌اند. برروی اولین قله‌ی کوه گورستان قلعه، آثار باقیمانده‌ی«مزگه‌وته‌سووره»و ویرانه‌ی خانه‌های اهالی قلعه بر جای مانده است.«مزگه‌وته‌سووره»از دیرباز یکی از مراکز علمی،دارالعلم منطقه‌ی کردستان و محل پرورش عالمان دینی شهیر منطقه بوده است. از این علما می‌توان«کابله‌سووره» که مرقد بزرگوارش در روستای «دره‌تفی» واقع است، «پیر مصطفی» که در روستای «پیر صفا»مدفون است و وجه تسمیه‌ی روستا نیز وجود مزار مبارک ایشان است،«ملا قوبی»یا«ملا قطب‌الدین»که آرامگاهشان در شمال شهرک جوجه‌سازی(هجرت) واقع شده و همچنین «ملا ابوبکر مصنف چوری» را نام برد.قله‌ی دوم به قلعهی شاه‌نشین شهرت دارد. از یکی از سنگ‌های این قله تراس و ایوانی تراشیده‌شده است که در هنگام صلح محل استراحت و در هنگام جنگ پناهگاه خوبی برای امرا بوده است . از این تراس منظره‌ی زیبا و دل‌انگیزی از دشت مریوان و دریاچه‌ی زریبار دیده می‌شود.
درست در زیر تراس شاه نشین آثار باقیمانده‌ی انبار آب قلعه دیده می شود که آب مورد نیاز اهالی قلعه را در دل خود جا می‌داده است. آب این آب انبار یا توسط آب باران و یا به وسیله‌ی اهالی قلعه تامین می‌شده است.بلندترین قله‌ی کوه امام قلعهی زندان است که محل نگهداری زندانیان و اسیران بوده است.آن‌چه مشخص‌است این محل به دلیل ارتفاع آن به عنوان زندان انتخاب شده است تا امکان فرار از آن کمتر باشد.
این قلعه تا سال 1066 هـ . ق دارای رونق بوده است اما در آن سال به فرمان «سلیمان خان» والی اردلان که از هم‌پیمانان «شاه صفی» بود همراه با قلعه‌های زلم، حسن آبادو پلنگان ویران شد و مردم ساکن در آن نیز کوچ داده شدند.
منبع : وبلاگ گروه های آموزش عمومی مریوان
